Colombiaanse schoonheid

Colombiaanse schoonheid

De Colombiaanse charme zit in haar ´Cariño´

Zoals Mesopotamië het tweestromenland wordt genoemd, zou je Colombia ‘Het land van de drie culturen’ kunnen noemen. Die culturen zijn dan: de Indiaanse, de Europese en de Afrikaanse.

Maar haar ware charme zit in haar ‘Cariño’, haar lieftalligheid. Waar bestaat die uit en waar komt deze (waarschijnlijk) vandaan, zijn vragen die in dit artikel worden beantwoord.

In de eerste plaats is het landschap van een schoonheid, een charme die ongekend is: vergezichten over heuvels en bergen met een prachtige zon die haar licht laat vallen als nergens op aarde. Koffie- en suikerrietvelden bezetten de hellingen als donker- en lichtgroene vlekken. Diep beneden vindt een rivier kolkend haar weg over enorme rotsblokken. Rotsblokken als voorhistorische eieren.

Dat kort geleden nog, hier een gewelddadige strijd gaande was tussen guerrilla en regeringstroepen, drugsbaronnen en paramilitairen, is nu haast ondenkbaar.

‘Paz Total’, het plan voor vrede van de nieuwe president Gustavo Petro, lijkt te werken. De vredigheid dampt uit het land als de nevel in de ochtendzon. Een betere voedingsbodem voor de ware aard van het land, is er niet. Maar wat is die ‘ware aard’? Ik zal u dat geheim vertellen: ‘Cariño’. ‘Cariño’ is lieftalligheid, genegenheid. Waar bestaat die uit? Uit gastvrijheid, contact- en hulpbereidheid. Steeds was ik te gast bij mensen. Ik noem een paar voorbeelden. Een opvallend geval was een praatje met een fruitverkoopster op het strand van Santa Marta. Ze bracht me in contact met een andere klant en zij gaf mij het adres van haar broer in Medellín, dat ik hem zou bezoeken als ik daar heen zou gaan… Een andere keer was ik op weg naar een mannencirkel die in een zogenaamde ‘Maloka’ plaats zou vinden, een grote Indiaanse gemeenschap hut. Een man op een motor komt voorbij. We vragen de weg. Even later kom ik hem iets voor de Maloka weer tegen en we raken aan de praat. Hij zou naar San Agustín gaan, een plaatsje in het zuiden van Colombia, maar dat ging niet door. Ik zei hem dat ik de volgende dag er wél heen ging. Hij gaf mij meteen het adres van een vriendin die daar in een pizzeria werkte. Ik ging er langs, at lekker en kletste met haar: erg aardig was ze. Een Mandela aan de muur, was van haar hand.

Maar de meeste Cariño kreeg ik van mijn nieuwe Colombiaanse vriendin. Ik had haar leren kennen via haar broer die in Nederland woonde. Ze zorgde heel goed voor me en vertroetelde me: allerlei lieve woorden kwamen tot me en vele lekkernijen gingen door mijn mond.

Ook werd ik uitgenodigd te verblijven bij vrienden van een kennis. Zij verwenden me eveneens: verse sinaasappelsap met stukjes papaya in de ochtend. Heerlijke koffie en verder ontbijt dat bestond uit gebakken eieren, arepa (warme maïskoek), yuccabrood en chocolademelk. We bezochten een waterval, een orchideeëntuin en er was het bezoek aan de Maloka.

Drie culturen

Colombia, het land van de drie culturen. Als eerste de Indiaanse. Onder andere de er als voorhistorische uitziende stenen beelden van San Agustín, getuigen van een roemrijk Indiaans verleden en de vele inheemse groepen laten zien dat die cultuur nog steeds levend is. Veel mensen hebben Indiaanse trekken.

Natuurlijk is er ook het ‘Museo de Oro’ in Bogotá dat gouden voorwerpen van de vele Indiaanse volken van Colombia, herbergt. En vergeet de ‘El Dorado’ niet: de in goud gehulde Indiaanse leider die een naam kreeg van mythische proporties en vele Spanjaarden de sprong naar Amerika deed wagen: goudlust…

Stenen beelden in San Agustín als getuigenissen van een roemrijk verleden

Gouden object uit het Museo del Oro in Bogotá

De Spanjaarden veroverden dus heel Zuid Amerika. Colombia ook, dat ook nog eens is genoemd naar de ontdekker van het continent: Columbus. Ze lieten diepe sporen na: hun taal, sommige van hun gewoonten en tradities, als het stierenvechten, hun eten, honden en paarden. Het Colombiaans Spaans is evenwel heel specifiek. Men heeft eigen woorden voor veel dingen. Zo zeggen zij bijvoorbeeld ‘panela’ voor suiker (‘azúcar’ in het Spaans van Spanje) en ‘chimba’ is een woord dat in sommige gebieden ‘heel leuk’ betekent, maar in andere gebieden juist een negatieve betekenis heeft. Ik mocht de positieve variant meemaken toen ik, op de terugweg van het bezoek aan de waterval, achterop een truck klom. Iemand riep ‘chimba’: heel leuk! De bak van de truck zat vol en even later gingen we hobbelend en schokkend over een zandpad, door de bergen, met mooie vergezichten. Een jongen zette zijn Cd-recorder aan: Vallenato muziek was ons gelukkig deel. Iedereen lalde hard mee. En een medereizigster vertelde, tussen de muziek door, van ‘El Chapo’, een drugsbaron die in de cafetero regio, zijn eigen geld liet drukken met zijn beeltenis erop.

Pas vervaardigde panela (rietsuiker)

Last, but not least: de Afrikaanse cultuur. Bron van de Colombiaanse ‘alegría’, vrolijkheid? Zou best kunnen. Ik was in een Afro-Amerikaans dorp: Palenque de San Basilio. Het ligt niet ver van Cartagena, bij de Atlantische kust. Nazaten van als slaven naar Amerika gebrachte Afrikanen, leven er vredig samen. Ze hebben een heel aparte cultuur, voor een groot deel meegenomen uit Afrika. Het dorp staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Een kenmerkend element zijn de ‘kuagros’, sociale groepen van leden met dezelfde leeftijd en met een thema. Er is zo een sterke sociale structuur en dat moest natuurlijk vanwege de dreiging die van het Spaanse establishment uitging.

Ik kwam, weer via, via, bij een mevrouw thuis te logeren. Ze kookte voor me, erg lekker: vis, rijst, aardappels. En vertelde me van haar cultuur, dat er nog veel meer was dan alleen muziek (er was een groot muziekfestival gaande) en sport (een ‘Palenquero’ was bokskampioen geweest), zoals de verhalencultuur. Ik geef hier een legende weer: “Een vrouw ging eens water halen in een vijver en zag een grote vis. Ze groette de vis. Wat was hij mooi! Om verliefd op te worden. En dat is wat gebeurde: de vrouw, Maria geheten, werd gek van verliefdheid. Elke dag ging ze naar de vijver om haar geliefde te zien. De mensen dachten dat ze non wilde worden, gezien het feit dat ze altijd alleen was. Ze wisten niks van de vis. Ze besloot met hem te trouwen. Daarvoor moest ze echter het water in en zo verdween ze in grote diepte. Niemand heeft ooit nog iets van haar vernomen.”

Drie culturen die vermengd zijn geraakt. Hangt het één dan niet met het ander samen? ‘Cariño’ die voortkomt uit deze menging, deze rijkdom? Het lijkt er veel op…

Gezelligheid troef!

Hans van de Sande